ارزش آب در استان کرمان با اقلیم نیمه خشک و کویری، از دیرباز با ایجاد سازه هایی مانند قنات، آب انبار و یخدان ها مورد توجه ویژه ای بوده و به همین دلیل این منطقه کم آب محل مرغوب ترین و بهترین محصولات کشاورزی همچون خرما، پسته و غیره نیز به شمار می رفته است.

اما در سال های اخیر با گسترش کشاورزی، مدیریت نامناسب در الگوهای کشت، افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی، برداشت آب از منابع زیر زمینی به صورت تصاعدی ، آن هم با حفر چاه بالا رفته است، به طوری که وضعیت بسیاری از دشت ها و شهرهای استان کرمان در وضعیت بحرانی و قرمز قرار گرفته و آثار و تبعات بحران آب در قالب خشک شدن قنوات، پایین رفتن بی سابقه آب چاه های عمیق، فرونشست زمین، خشک شدن اراضی کشاورزی و باغات، مهاجرت روستاییان نمایان گشته اند.

۱۲ شهرستان و بیش از ۸۰۰ روستای استان کرمان با وضعیت قرمز آبی روبه رو هستند و امروز تنش آبی در استان به حدی رسیده است که مناطق کوهستانی و پر آب استان مثل هنزاء در شهرستان رابُر نیز که روزگاری برف تا تابستان در آنها خودنمایی می کرد و منبع تامین آب مناطق همجوار خود بودند، با تانکر آبرسانی می شوند و اوضاع در بسیاری از مناطق دیگر کرمان نیز بهتر از این نیست.

با توجه به نیاز فوری بخش های مختلف برای تامین آب چند پروژه انتقال آب از مناطق دیگر کشور در دستور کار قرار گرفته است که مهمترین آنها انتقال آب خلیج فارس به استان های کرمان و یزد بود که با همکاری شرکت های معدنی و صنعتی اجرا شد و از سال گذشته انتقال آب برای این واحدهای صنعتی به به بهره برداری رسیده است و همچنین خط دوم انتقال آب شرب نیز از خلیج فارس برای شهرهای شمالی استان کرمان بزودی اجرا می شود.

خط انتقال آب از سد صفارود به شمال کرمان نیز از سال ۹۶ عملیات اجرایی آن آغاز شده که به دلیل مشکلات زیست محیطی فعلا متوقف شده است و همینطور پروژه انتقال آب از یکی از استان های مرکزی کشور به استان کرمان ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺎﻻﻧﻪ ۱۸۰ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در مرحله مطالعه طرح قرار دارد.

تشکیل کارگروه سازگاری با کم آبی در سطح ملی و کارگروه های استانی ذیل آن نیز که از دستگاه های متولی در حوزه آب و فاضلاب تشکیل شده گام مهمی در تصمیم گیری ها و اجرای اقدامات کلان و میان مدت بخش آب کشور است که وظیفه نظارت بر حسن اجرای برنامه های مصوب را بر عهده دارد.

برداشت اضافه آب در دشت های کرمان

دبیر کارگروه سازگاری با کم آبی شرکت آب منطقه ای استان کرمان با اشاره به کاهش میزان بارندش ها در سال های اخیر در استان گفت: بر اساس آماربرداری سراسری حدود هفت میلیارد مترمکعب برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی استان کرمان انجام می گیرد که اگر برای صرفه جویی و مدیریت آن چاره اندیشی نشود، در سال های آینده طبیعت به صورت قهری ما را دچار مشکلات بزرگی می کند.

سینا روز بهانی با اشاره به اضافه برداشت آب در بسیاری از دشت های استان کرمان افزود: به طور مثال در دشت رفسنجان وضعیت منابع آبی بشدت بحرانی است و اگر برنامه سازگاری با کم آبی به صورت کامل و با همکاری همه دستگاه ها نیز اجرا شود، این دشت تا ۴۸ سال آینده نیز احیا نخواهد شد.

وی بیان کرد: فرونشست زمین یا همان زلزله خاموش مناطقی از این استان را تحت تاثیر قرار داده که نمونه آن را در منازل، تاسیسات و زیرساخت های  شهرستان ارزوئیه تحت تاثیر قرار داده است.

این مسئول اظهار داشت: بر اساس برنامه تنظیم شده برای سازگاری با کم آبی، تا سال ۱۴۰۵ حدود یک میلیارد مترمکعب صرفه جویی آب در استان کرمان با همکاری تمام بخش ها انجام می شود.

مصرف بیش از ۹۰ درصدی

روزبهانی با اشاره به اینکه بیش از ۹۰ درصد آب در استان کرمان در حوزه کشاورزی مصرف می شود، ادامه داد: بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب از صرفه جویی پیش بینی شده در برنامه سازگاری با همکاری سازمان جهاد کشاورزی صورت می گیرد که شامل برنامه هایی مانند جایگزینی الگوی کشت و اجرای سیستم های نوین آبیاری است.

وی ادامه داد:  اگرچه میزان کل مصرف آب شهرها و روستاها سهم کمی از کل مصرف آب استان را به خود اختصاص می دهد اما به دلیل تمرکز جمعیت در نواحی‌ که معمولا منابع آب بسیار محدودی را به لحاظ طبیعی دارا هستند و محدود بودن منابع آبِ باکیفیت، تامین آب شرب در برخی نقاط با دشواری هایی مواجه است.

دبیر کارگروه سازگاری با کم آبی شرکت آب منطقه ای استان کرمان گفت: طبق برنامه سازگاری با کم آبی که اولین برنامه میان‌بخشی مدیریت مصرف آب در کشور است که فاز اول آن از سال ۱۳۹۹ شروع شده، برداشت آب از منابع آب زیرزمینی تا سال ۱۴۰۵ بایستی به منظور تثبیت آبخوان ها، حدود یک هزار و ۳۰ میلیون مترمکعب کاهش یابد که سازمان‌های جهاد کشاورزی با ۷۲۳ میلیون مترمکعب و شرکت آب منطقه ای با ۲۳۵ میلیون مترمکعب بیشترین سهم را از کاهش برداشت آب تعهد شده در بین دستگاه‌های وظیفه مند بر عهده دارند.

کاهش برداشت یک هزار و ۹۸۰ میلیون متر مکعبی آب در کرمان

روز بهانی ادامه داد:‌ بر اساس این برنامه در فاز دوم نیز به منظور دستیابی به آب قابل برنامه ریزی و احیای آبخوان ها بایستی برداشت آب مجموعا یک هزار و ۹۸۰ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کند که حجم صرفه جویی های پیش بینی شده بر اساس محدوده های مطالعاتی استان در فاز اول و دوم و برنامه های هر دستگاه در برنامه سازگاری با کم آبی مصوب شده مشخص شده است.